Upamiętnienie ofiar i oznaczenie masowych grobów w Szumowie
Projekt powstający z inicjatywy i we współpracy z Fundacją Zapomniane.
01.12.21 - Odsłonięcie Pomnika
︎ Szumowo - upamiętnienie 1500 żydowskich ofiar Zagłady - YouTube
W lesie Rząśnik na terenie gminy Szumowo znajdują się masowe groby ludności żydowskiej z Szumowa oraz okolicznych miejscowości zamordowanych, którzy zostali brutalnie zamordowani w sierpniu 1941 roku . Liczbę zamordowanych tu i pochowanych żydowskich kobiet, mężczyzn i dzieci szacuje się na około 1500 osób. W pierwszej kolejności wymordowano niemal całe społeczności żydowskie z Szumowa oraz okolicznych miejscowości, m.in. z Kosewa, Lubotynia, Andrzejewa, Zaręb Kościelnych. W sierpniu 1941 roku zgromadzono około 700 osób na podwórzu plebanii w Szumowie załadowano ich na samochody ciężarowe i wywieziono do lasu. Na groby wykorzystano głębokie doły, w których stacjonujące tam do czerwca 1941 roku oddziały Armii Czerwonej planowały budowę bunkrów. Przed rozpoczęciem wojny niemiecko-radzieckiej zdążono jedynie wybetonować ich dno. Naocznymi świadkami tych strasznych wydarzeń byli mieszkańcy Szumowa, zmuszeni do zakopywania zwłok. Po jakimś czasie do tego samego lasu przywieziono grupę Żydów z Zambrowa, głównie mężczyzn, i również ich zamordowano.
Naszym głównym celem jest zabezpiecznie i oznaczenie grzbalisk. Religijne prawo żydowskie wymaga, by szczątki ludzkie były bezpieczne od wszelkich ingerencji - zarówno tych dokonywanych przez ludzi, jak i zwięrzęta czy warunki atmosferyczne. Niezwykle ważnym elementem projektu jest więc wyraźne oznakowanie terenu masowych grobów. Ze względu na to, że są to lokalizacje znajdujące się w lesie, chcemy dokonać tego oznakowania przy pomocy architektury krajobrazu - tak, aby to rośliny chroniły i zaznaczały to miejsce. W porozumieniu z lokalnym Nadleśnictwem, a także współpracującymi z nami ekspertami, udało nam się wypracować takie rozwiązanie, które wyróżni teren pochówków, zabezpieczy je i będzie stanowić rodzaj roślinnego pomnika. Wierzymy, że w dobie kryzysu klimatycznego to zdecydowanie bardziej adekwatne rozwiązanie, niż zabezpieczanie tych miejsc przy pomocy innych, obcych lasowi, materiałów.
W jednej z dwóch lokalizacji masowych grobów znajduje się pomnik postawiony w połowie lat 70-tych. Umieszczona na nim inskrypcja nie oddaje jednak prawdy o zdarzeniu i tożsamości pomordowanych. Sam monument pozostanie, gdyż przez dekady stał się trwałym elementem krajobrazu i świadomości okolicznych mieszkańców. Uzupełnimy go jednak o symbole i informacje, które oddają sprawiedliwość ofiarom i wydarzeniom.
Projekt ma poparcie Naczelnego Rabina Polski Michaela Schudricha, specjalistów od prawa żydowskiego, a także lokalnego Nadleśnictwa. W projekt zaangażowana jest także Gmina Szumowo, której wójt od lat starał się o upamiętnienie tego miejsca i która przygotuje ścieżkę edukacyjną prowadzącą do grobów. Projekt jest przykładem udanej współpracy wielu partnerów, zaangażowanych i zdeterminowanych, aby przywrócić właściwą pamięć o tym miejscu i spoczywających w nich ofiarach. Jest jednocześnie próbą zaproponowania nowego języka upamiętniania, który dopasowuje się do otoczenia i wchodzi z nim w dialog, szanując lokalny ekosystem.
prezentacja
