Na Ukraińskim Cmentarzu Wojskowym w Kaliszu-Szczypiornie spoczywają żołnierze, którzy ponad 100 lat temu, wspólnie z Wojskiem Polskim walczyli przeciwko rosyjskiemu najeźdźcy.

Kwatera powstała w latach dwudziestych zeszłego wieku, jako część cmentarza założonego przy byłym obozie internowania członków Legionów Polskich, do 1939 roku pochowano w niej kilkuset mieszkających w Kaliszu żołnierzy Ukraińskiej Republiki Ludowej oraz ich rodzin.

Dewastacja cmentarza rozpoczęła się trakcie II wojny i trwała po jej zakończeniu, doprowadząjąc do zniszczenia znajdujących się na jego terenie obelisku, nagrobków, i całkowitego zatarcia jego granic.

Na początku lat 90 podjęte zostały pierwsze prace renowacyjne – teren cmentarza na powrót ogrodzono, odtworzono – choć w sposób znacznie odbiegający od oryginalnego – pomnik, postawiono bramę oraz kilka betonowych krzyży, wykonanych na wzór przedwojennych, których destrukty spoczywały wciąż wśród traw i zarośli, a jak okazało się wtrakcie późniejszych badań archeologicznych, również pod ziemią.

Ponieważ dokładne odtworzenie położenia poszczególnych grobów nie było możliwe, zdecydowaliśmy się nadać terenowi cmentarza charakteru wojskowej nekropolii, ustawiając na nim równe rzędy identycznych krzyży, wzorowanych na kształcie przedwojennych, betonowych, a wykonanych w formie ram z ocynkowanej stali. Ich lekki, niemal transparentny charakter odwzorowuje pustkę, jaka przez dziesiątki lat cechowała to miejsce.
Dla podkreślenia ciągłości jego historii, w niektóre z ram wmontowane zostały destrukty oryginalnych, przedwojennych krzyży, dokładnie w tych miejscach w których zostały odnalezione.
Liczba krzyży oraz ich przestrzenny układ odpowiada szacunkowej liczbie nagrobków, odtworzonej na podstawie przedwojennych szkiców i planów. Na tablicy przy bramie wejściowej wyeksponowano także zrekonstruowaną dzięki pracy wolontariuszy i historyków, częściową listę nazwisk pochowanych tam osób.
Centralnym punktem cmentarza jest niewielki plac, stojący na nim, zgodny z przedwojennym oryginałem obelisk, oraz kamienne płyty z zapisaną na nich historią miejsca.

Jesteśmy dumni, że mogliśmy przyczynić się przywrócenia cmentarzowi formy godnej miejsca, jakie zajmuje we wspólnej, polsko-ukraińskiej historii. Dziękujemy za pomoc i współpracę wszystkim zaangażowanym osobom i stronom, w szczególności przedstawicielowi społeczności ukraińskiej, Panu Jerzemu Rejtowi, Pani Dorocie Kwincie z Narodowego Instytut Dziedzictwa oraz Ambasadzie Ukrainy w Polsce.

Realizację Upamiętnienia Ukraińskiego Cmentarza Wojskowego w Kaliszu
dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz budżetu Wojewody Wielkopolskiego. Projekt realizowany na zlecenie Narodowego Instytutu Dziedzictwa (dawniej Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków).


Generalny wykonawca: gardenproducts.pl
Projekt inskrypcji: Dmowski & Co.
Zdjęcia: Piotr Krajewski - Fotografia Architektury



At the Ukrainian Military Cemetery in Kalisz-Sczypiorno rest soldiers who, more than 100 years ago, together with the Polish Army fought against the Russian invaders.

The cemetery was established in the 1920s as part of a cemetery set up next to a former internment camp for members of the Polish Legions; by 1939, several hundred soldiers of the Ukrainian People's Republic living in Kalisz and their families were buried there.

The devastation of the cemetery began during the Second World War and continued afterwards, leading to the destruction of the obelisk, gravestones and the complete obliteration of its boundaries.

At the beginning of the 1990s, the first renovation works were undertaken - the cemetery area was fenced again, the monument was reconstructed - although in a manner significantly different from the original - and a gate and several concrete crosses were erected, modelled on the pre-war crosses, the remains of which still lay among the grass and bushes, and, as it turned out during later archaeological excavations, also underground.

As it was not possible to recreate the exact location of the individual graves, we decided to give the area of the cemetery the character of a military necropolis by setting up equal rows of identical crosses, modelled on the shape of the pre-war concrete crosses and made in the form of galvanised steel frames. Their light, almost transparent character reflects the emptiness that has characterised the site for decades.
To emphasise the continuity of its history, destructs of the original, pre-war crosses have been incorporated into some of the frames, exactly where they were found.
The number of crosses and their spatial arrangement correspond to the estimated number of gravestones, reconstructed on the basis of pre-war sketches and plans. A plaque at the entrance gate also displays a partial list of the names of those buried there, reconstructed thanks to the work of volunteers and historians.
The focal point of the cemetery is a small square, with an obelisk in line with the pre-war original, and stone slabs with the history of the site written on them.

We are proud to have been able to contribute to restoring the cemetery to a form worthy of the place it occupies in shared Polish-Ukrainian history. We would like to thank for the help and cooperation of all persons and parties involved, in particular the representative of the Ukrainian community, Mr. Jerzy Rejt, Ms. Dorota Kwinta from the National Heritage Institute and the Embassy of Ukraine in Poland.

The realisation of the Commemoration of the Ukrainian Military Cemetery in Kalisz was co-financed by the Ministry of Culture and National Heritage and the budget of the Governor of Wielkopolska. The project was carried out on behalf of the National Heritage Institute (formerly the National Institute for Historic Preservation).