Projekt upamiętnienia ofiar obozu pracy przymusowej w Adampolu
Mała,
cicha wieś Adampol przycupnęła na skraju przepastnych lasów, pełnych bagien,
torfowisk i śródleśnych jezior, z kilkoma ukrytymi wśród nich osadami. Jedną z
nich jest Sobibór. Oba te miejsca łączy pamięć cierpienia i męczeństwa ofiar
Zagłady Żydów, zamordowanych tam w 1942 i 1943 roku przez Niemców i
współpracujących z nimi obywateli podbitych krajów Europy.
Podstawowym celem naszego projektu jest zapewnienie, zgodnie z zasadami Halachy, godnych warunków spoczynku doczesnych szczątków ofiar obozu oraz zabezpieczenie ich przed nieświadomymi aktami bezczeszczenia ze strony osób przebywających na terenie masowych grobów.
Drugim celem jest upamiętnienie ofiar, symboliczne nadanie im, zgodnie ze słowami Tory, imienia i miejsca.
Ostatnim, lecz nie mniej ważnym, celem jest zwrócenie uwagi opinii publicznej na Adampol. Jego historia pomaga zrozumieć proces Zagłady, symbolizuje też dokonujący się na naszych oczach zwrot w głównym nurcie jej historiografii - od zbadanych ośrodków zagłady i obozów koncentracyjnych, ku licznym, rozsianych po całym regionie, często zupełnie zapomnianych miejscach prześladowań i unicestwienia lokalnych społeczności.
Fundamentem proponowanej koncepcji jest zabezpieczenie masowych grobów, uporządkowanie otaczającego je terenu, zarówno w sensie symbolicznym, jak i materialnym, oraz próba uczytelnienia zbrodni, jaka się tam dokonała.
W miejscach odnalezionych grobów masowych, bez ingerencji w grunt, spoczną dwie instalacje artystyczne, będące główną częścią upamiętnienia i jednocześnie dodatkową warstwę zabezpieczenia.
W lesie będą to prefabrykowane płyty betonowe, rozbite i uformowane tak, by podkreślić widoczne wciąż dowody dokonanej zbrodni - zapadliska masowych grobów i dołów poekshumacyjnych.
Pole, miejsce kremacji ciał i pochówku prochów zostanie pokryte nieregularną, przypominającą zaoroane pole płaszczyzną, złożoną z indywidualnie przygotowanych odlewów betonowych. Kontrapunktem surowej, horyzontalnej instalacji będą rosnące w środku pola dwa smukłe drzewa, w tradycji starotestamentowej będące jednocześnie fizycznym zaznaczeniem umiejscowienia grobu, jak i symbolem odrodzenia oraz bliskości Boga.
Takie, a nie inne umiejscowienie masowych grobów pomaga zrozumieć mechanikę dokonanej zbrodni i próbę zatarcia jej śladów. Zwłoki osób rozstrzelanych w lesie były następnie wykopywane i transportowane na pole, w najbliższe bezpieczne miejsce kremacji. Dlatego oba upamiętnienia zostały połączone przecinającą istniejącą drogę do lasu linią, wykonaną z tego samego materiału co nakrywy grobów, betonu. Linia symbolicznie i materialnie spaja oba, odległe od siebie o kilkadziesiąt metrów elementy upamiętnienia.
Aby zapewnić ofiarom godne miejsce spoczynku a odwiedzającym atmosferę intymności, zdecydowaliśmy się zaakcentować wschodnie granice upamiętnienia ażurowym parawanem (screen), nieco wyższym niż zwykły płot, wykonanym z wysokich na dwa i pół metra paneli ze stali kortenowskiej. Panele będą rozchylone, tak, by od zewnętrznej strony upamiętnienia mieszkańcy i odwiedzający mogli zajrzeć na jego teren, lecz nigdy w pełen i nieograniczony sposób. W zależności od miejsca, w którym będą się znajdować, przestrzeń pomiędzy panelami odsłoni przed nimi jedynie fragment całości.
Podstawowym celem naszego projektu jest zapewnienie, zgodnie z zasadami Halachy, godnych warunków spoczynku doczesnych szczątków ofiar obozu oraz zabezpieczenie ich przed nieświadomymi aktami bezczeszczenia ze strony osób przebywających na terenie masowych grobów.
Drugim celem jest upamiętnienie ofiar, symboliczne nadanie im, zgodnie ze słowami Tory, imienia i miejsca.
Ostatnim, lecz nie mniej ważnym, celem jest zwrócenie uwagi opinii publicznej na Adampol. Jego historia pomaga zrozumieć proces Zagłady, symbolizuje też dokonujący się na naszych oczach zwrot w głównym nurcie jej historiografii - od zbadanych ośrodków zagłady i obozów koncentracyjnych, ku licznym, rozsianych po całym regionie, często zupełnie zapomnianych miejscach prześladowań i unicestwienia lokalnych społeczności.
Fundamentem proponowanej koncepcji jest zabezpieczenie masowych grobów, uporządkowanie otaczającego je terenu, zarówno w sensie symbolicznym, jak i materialnym, oraz próba uczytelnienia zbrodni, jaka się tam dokonała.
W miejscach odnalezionych grobów masowych, bez ingerencji w grunt, spoczną dwie instalacje artystyczne, będące główną częścią upamiętnienia i jednocześnie dodatkową warstwę zabezpieczenia.
W lesie będą to prefabrykowane płyty betonowe, rozbite i uformowane tak, by podkreślić widoczne wciąż dowody dokonanej zbrodni - zapadliska masowych grobów i dołów poekshumacyjnych.
Pole, miejsce kremacji ciał i pochówku prochów zostanie pokryte nieregularną, przypominającą zaoroane pole płaszczyzną, złożoną z indywidualnie przygotowanych odlewów betonowych. Kontrapunktem surowej, horyzontalnej instalacji będą rosnące w środku pola dwa smukłe drzewa, w tradycji starotestamentowej będące jednocześnie fizycznym zaznaczeniem umiejscowienia grobu, jak i symbolem odrodzenia oraz bliskości Boga.
Takie, a nie inne umiejscowienie masowych grobów pomaga zrozumieć mechanikę dokonanej zbrodni i próbę zatarcia jej śladów. Zwłoki osób rozstrzelanych w lesie były następnie wykopywane i transportowane na pole, w najbliższe bezpieczne miejsce kremacji. Dlatego oba upamiętnienia zostały połączone przecinającą istniejącą drogę do lasu linią, wykonaną z tego samego materiału co nakrywy grobów, betonu. Linia symbolicznie i materialnie spaja oba, odległe od siebie o kilkadziesiąt metrów elementy upamiętnienia.
Aby zapewnić ofiarom godne miejsce spoczynku a odwiedzającym atmosferę intymności, zdecydowaliśmy się zaakcentować wschodnie granice upamiętnienia ażurowym parawanem (screen), nieco wyższym niż zwykły płot, wykonanym z wysokich na dwa i pół metra paneli ze stali kortenowskiej. Panele będą rozchylone, tak, by od zewnętrznej strony upamiętnienia mieszkańcy i odwiedzający mogli zajrzeć na jego teren, lecz nigdy w pełen i nieograniczony sposób. W zależności od miejsca, w którym będą się znajdować, przestrzeń pomiędzy panelami odsłoni przed nimi jedynie fragment całości.
